W świetle empatii

W świetle empatii

W latach 2019-2021 realizujemy 7 edycję projektu Zdrowa Wielkopolska.

tab image



Kiedy ktoś mnie wysłucha, mogę zobaczyć mój świat w całkiem nowym świetle i pójść dalej. To zdumiewające, jak na pozór nierozwiązywalne problemy nagle dają się rozwiązać, gdy ktoś cię słucha. I jak chaos – zdawałoby się, nieuleczalny – osiąga względną klarowność, kiedy zostaniemy wysłuchani.
[Carl Rogers]

Empatia rzuca światło zrozumienia i pozwala zrobić kolejny krok. To perspektywa, z jaką można patrzeć na innych i na siebie. Aby empatyzować z innymi, niezbędne jest najpierw empatyczne podejście do siebie, akceptacja tego, jaki/jaka jestem, jakie emocje są we mnie, o jakich potrzebach one mówią.

Samopoznanie to nie tylko sposób na rozwój osobisty, ale też na profilaktykę zdrowia psychicznego, nawiązywania i utrzymywania satysfakcjonujących relacji z otoczeniem i na czerpanie radości z życia. Dzięki inteligencji emocjonalnej jesteśmy w stanie wejść w pełną zrozumienia komunikację z drugim człowiekiem. Możemy także zadbać o prawidłowy rozwój emocjonalny i społeczny dziecka. Do nauki samoregulacji dziecko potrzebuje obok siebie dorosłego, który nazywa jego stany, pokazuje, jakie są sposoby radzenia z trudnymi emocjami, identyfikuje potrzeby, które za tymi emocjami się kryją i dobiera wspierające strategie ich zaspokajania. Dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje w swoim życiu co najmniej jednej osoby dorosłej, z którą zbuduje bezpieczną więź. Więź ta będzie dla niego portem, do którego będzie mogło wrócić zawsze, gdy jest mu trudno, portem, w którym znajdzie oparcie, empatię, zaangażowanie. Aby rodzic, opiekun czy nauczyciel mógł taką rolę pełnić, potrzebuje do tego swoich zasobów psychicznych. Bez zadbania o siebie, bez empatii dla siebie, dorosły nie będzie w stanie być obecnym autentycznie dla dziecka i z dzieckiem, by je efektywnie wspierać i mu towarzyszyć.

7 edycja projektu, realizowana „W świetle empatii”, ma zwrócić uwagę na jakość relacji, które budujemy z dzieckiem i sobą samym. Jeśli nie mamy w sobie empatii dla siebie, nie możemy też jej dać dziecku. Nie mamy wówczas dostępu do swoich zasobów. Aby stworzyć dziecku bezpieczne otoczenie do rozwoju, dorosły, który jest dojrzały emocjonalnie, bierze odpowiedzialność za siebie i swój dobrostan. Dzięki temu staje się nie tylko źródłem wsparcia dla dziecka, ale też promuje w młodych oczach właściwe wzorce zdrowego, zbalansowanego funkcjonowania w życiu, troski o siebie i swoje relacje z innymi.

Zapraszamy do korzystania z materiałów opracowanych w ramach projektu:

CIĄŻA / PORÓD / POŁÓG / PIERWSZE MIESIĄCE ŻYCIA DZIECKA

  • Broszura „Depresja – nie jesteś sama”, aut. Karolina Włodarczyk-Nadolska TUTAJ
  • Depresja poporodowa. Wskazówki dla personelu medycznego [w kolejnej zakładce]
  • Relaksacja dla kobiet w ciąży TUTAJ
  • Relaksacja dla kobiet w połogu TUTAJ


DZIECKO W PLACÓWKACH OPIEKI I EDUKACJI
  • Broszura „Emocje mile widziane! Edukacja oparta na przywiązaniu. O relacjach, które zmieniają życie”, aut. Karolina Włodarczyk-Nadolska TUTAJ
  • Niekorzystne Doświadczenia Dziecięce. Wskazówki dla opiekunów i nauczycieli [w kolejnej zakładce]
  • Film na temat zdrowia psychicznego w edukacji: "...bo gdybyśmy nie oddychali, to byśmy umarli..."

    Premiera: 14.11.2021, godz.20.25 Telewizja WTK oraz 20.30 kanał You Tube: LINK
    Pozostałe terminy emisji w telewizji WTK:
    2021-11-15, 14:50
    2021-11-17, 08:00
    2021-11-19, 12:00
    2021-11-20, 15:25
    2021-11-21, 11:00
    2021-11-22, 08:40
    2021-11-24, 12:20
    2021-11-26, 06:25
    2021-11-26, 10:30
    2021-11-27, 17:05
    2021-11-27, 23:25
    2021-11-28, 11:00
    2021-11-28, 13:15
    2021-12-01, 07:40
    2021-12-01, 12:20
    2021-12-04, 08:25
    2021-12-04, 12:25

Depresja poporodowa. Wskazówki dla personelu medycznego.



OBJAWY I GRUPY RYZYKA
Depresja poporodowa dotyczy niemal 20% matek. Zwiększone ryzyko wystąpienia epizodu depresyjnego może utrzymywać się nawet do roku po porodzie. Objawy depresji poporodowej, tak jak w epizodzie dużej depresji, obejmują:

  • obniżony nastrój, smutek,
  • osłabione odczuwanie przyjemności lub brak jej odczuwania,
  • wyraźną zmianę apetytu i wzorca snu,
  • psychomotoryczne pobudzenie lub spowolnienie,
  • zmęczenie,
  • uczucie bezwartościowości lub poczucie winy,
  • problemy z koncentracją,
  • nawracające myśli o śmierci, samobójstwie.


Dodatkowo objawy depresji poporodowej mogą prezentować się jako:

  • nadmierny lęk o dziecko i jego zdrowie,
  • zdrażliwość, konfliktowość,
  • myśli o skrzywdzeniu dziecka.


W grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia depresji poporodowej lub w trakcie ciąży są matki, które:

  • mają historię zaburzeń nastroju,
  • pozostają w niestabilnym związku z partnerem, bądź są samotnymi matkami,
  • nie mają wsparcia rodzinnego, społecznego, ekonomicznego,
  • mają/miały negatywne nastawienie do obecnej ciąży,
  • mają historię niekorzystnych wydarzeń dziecięcych (ACEs – Adverse Childhood Experiences),
  • są w zagrożonej ciąży, urodziły chore lub niepełnosprawne dziecko,
  • doświadczyły komplikacji podczas porodu,
  • zaszły w ciążę przed 20 r.ż.


Zbyt późno rozpoznana i nieleczona depresja poporodowa może prowadzić bezpośrednio do zagrożenia życia i zdrowia kobiety, do obniżenia jakości relacji z partnerem, a także do niekorzystnych skutków poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych u dziecka. Depresja matki powoduje znaczące trudności w nawiązaniu bezpiecznej i stabilnej więzi z dzieckiem, co wpływa negatywnie na jego rozwój.

Bardzo ważnym aspektem medycznej opieki pre- i postnatalnej nad matką jest umiejętność personelu medycznego do wychwytywania wczesnych sygnałów depresji. Położna, lekarz ginekolog, pediatra czy lekarz rodzinny, dzięki zwiększonej uważności na wczesne objawy depresyjne u młodej mamy, mogą zwrócić uwagę kobiecie na konieczność zadbania o zdrowie psychiczne i skierować ją do specjalisty - psychiatry, i/lub psychologa.

Poniżej zamieszczono najważniejsze aspekty screeningu w kierunku depresji poporodowej oraz praktyczne wskazówki dotyczące kontaktu z matkami z grupy ryzyka.

BADANIA PRZESIEWOWE W KIERUNKU DEPRESJI POPORODOWEJ
Dostępną metodą do mierzenia prawdopodobieństwa depresji poporodowej jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej (EPDS). Jest to bardzo dobre narzędzie przesiewowe, które pozwala ocenić ryzyko wystąpienia epizodu depresji u świeżo upieczonej mamy. W przypadku regularnego kontaktu z matką, warto przeprowadzać test co około dwa tygodnie. Wynik powyżej 12 pkt. wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo depresji poporodowej.



W okresie ciąży można użyć Kwestionariusza „Czynniki ryzyka zaburzeń emocjonalnych w ciąży”
1. Badania pokazują, że u matek, u których obserwuje się znaczący spadek nastroju w pierwszych dwóch tygodniach po porodzie, częściej diagnozuje się depresję w późniejszym okresie. Istnieje silna pozytywna korelacja między podwyższonym wynikiem testu w 5 dniu po porodzie a nasileniem objawów depresyjnych w 12 tygodniu po porodzie.
2. Różne badania wskazują, iż wyniki testu EPDS są bardziej wiarygodne, kiedy matka wypełnia test w samotności, kiedy ma komfortowe do tego warunki i czas na zastanowienie się.
3. Pozytywna odpowiedź kobiety na pozycję nr 10 testu, dotyczącą myśli o zrobieniu sobie krzywdy, powinna doprowadzić do pogłębionego wywiadu i natychmiastowego skierowania kobiety do specjalisty (psychiatry i/lub psychologa). Przyznanie się do chęci zrobienia sobie krzywdy może wskazywać na ryzyko popełnienia samobójstwa i nie należy go lekceważyć.
4. Wyniki testu EPDS zawsze należy interpretować z uwzględnieniem obrazu klinicznego kobiety. Intuicja profesjonalisty i jego kliniczna ocena są tu niezmiernie ważne i nie należy pozwolić, aby sam negatywny wynik EPDS spowodował spadek profesjonalnej czujności - test EPDS nie zastąpi też realnej relacji z pacjentką i rozmowy na temat jej trudności.

TWÓJ SPOSÓB KOMUNIKACJI Z PACJENTKĄ W OKRESIE POPORODOWYM MOŻE WIELE ZMIENIĆ!

  • Pamiętaj, że 1 na 7 kobiet po porodzie cierpi z powodu zaburzeń nastroju.
  • Okaż zainteresowanie samopoczuciem psychicznym pacjentki, empatię i zrozumienie.
  • Nie zakładaj, że skoro kobieta mówi, że czuje się dobrze, to tak rzeczywiście jest. Zapytaj ponownie.
  • Nie mów, że każda kobieta po porodzie czuje się tak jak Twoja rozmówczyni. Może to spowodować, że kobieta zignoruje poważne objawy depresji.
  • Zachęcaj do kontaktu ze specjalistą, który pomoże kompleksowo ocenić stan psychiczny pacjentki.
  • Traktuj poważnie wszystkie zgłaszane trudności i dolegliwości.
  • Pytaj o wsparcie, na jakie może liczyć pacjentka – rodzinne, społeczne.
  • Bądź dostępna/y – daj jej znać, że może liczyć na Twoje wsparcie i pomoc, gdy pojawią się niepokojące ją objawy dotyczące zdrowia psychicznego.
  • Otwarcie mów o depresji poporodowej i zaburzeniach lękowych – normalizuj występowanie tych zaburzeń.
  • Poszukaj dla pacjentki możliwości wsparcia od innych kobiet, będących w podobnej sytuacji (grupy wsparcia, klubiki malucha itp.).
  • Promuj zdrowy tryb życia jako formę ochrony zdrowia psychicznego – ćwiczenia fizyczne, dieta, praktyka uważności (mindfulness), zdrowy sen, szukanie wsparcia społecznego, przestrzeganie zaleceń specjalistów z zakresu zdrowia psychicznego.

Lista przydatnych pytań do oceny stanu psychicznego kobiety w okresie poporodowym:
  • Jak czujesz się /odnajdujesz się w roli mamy?
  • Czy masz myśli, które cię przerażają?
  • Czy możesz spać, gdy śpi dziecko?
  • Czy możesz odpocząć / zrelaksować się, gdy twoje dziecko jest pod opieką kogoś innego?
  • Czy martwisz się o to, jak się czujesz lub co myślisz?
  • Czy ktoś z tobą rozmawiał o depresji poporodowej i lęku?
  • Czy czujesz, że masz odpowiednie wsparcie w domu?
  • Czy masz listę kontaktów do specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym?
  • Czy jest coś, co chciałabyś mi powiedzieć o tym, jak się czujesz lub jakie masz myśli?

PAMIĘTAJ, ŻE BYĆ MOŻE JESTEŚ JEDYNĄ OSOBĄ Z AKTUALNEGO OTOCZENIA KOBIETY, KTÓRA ZADA JEJ TE PYTANIA.

Niekorzystne Doświadczenia Dziecięce. Wskazówki dla opiekunów i nauczycieli.



Niekorzystne Doświadczenia Dziecięce (NDD, z jęz.ang. ACE – Adverse Childhood Experiences) to wydarzenia w okresie dzieciństwa (od 0-17 r.ż.) o traumatyzującym potencjale, które leżą poza kontrolą dziecka. Można je podzielić na trzy kategorie:


  • 1. Doświadczanie przemocy – fizycznej, seksualnej, emocjonalnej lub ekonomicznej
  • 2. Zaniedbanie – fizyczne bądź emocjonalne
  • 3. Dysfunkcje w środowisku zamieszkania – zaburzenia psychiczne domownika, przebywanie domownika w więzieniu, bycie świadkiem przemocy wobec domownika, nadużywanie substancji psychoaktywnych przez domownika, rozwód lub separacja rodziców.



NDD szkodzą młodemu, rozwijającemu się mózgowi dziecka. Powodują, że reakcja dziecka na stres zmienia się, wpływają też na funkcjonowanie układu odpornościowego dziecka, co może mieć negatywne skutki zdrowotne nawet w życiu dorosłym. NDD leżą u podłoża wielu przewlekłych chorób, problemów psychicznych, a także przemocy.

Wg największego dotychczas badania NDD blisko 64% dorosłych ma w swojej historii co najmniej jedno niekorzystne doświadczenie z okresu dzieciństwa. Jedno na dziesięcioro dzieci doświadczyło czterech lub więcej tego typu doświadczeń. Dziecko doświadczające NDD może jawić się jako „mało zdolny uczeń”, czy „uczeń sprawiający problemy wychowawcze”. NDD w sposób bezpośredni wpływają na możliwości przyswajania wiedzy i umiejętność samoregulacji emocji. Dzieci, które doświadczają NDD, mogą być postrzegane w szkole jako rozkojarzone, nadmiernie sztywne, nieśmiałe, wycofane, czy prezentujące destrukcyjne zachowania.

Takie dzieci często są „słabymi uczniami”, lub nie mogą w pełni zrealizować swojego potencjału intelektualnego w szkole, co przekłada się na ich życie i związki w życiu dorosłym. Często dzieci te postrzegane są w szkole jako niezmotywowane, takie , które trudno zaangażować. Mogą być wykluczane przez rówieśników, padać ofiarą prześladowań.

Dla dzieci, które doświadczyły NDD, najważniejsze dla efektywnego przyswajania wiedzy jest poczucie bezpieczeństwa w klasie. Zapewnić je może empatyczny i dostrojony do dziecka nauczyciel, mający świadomość wagi relacji z uczniem.

Poniżej przedstawiamy garść praktycznych wskazówek pozwalających na stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju w klasie dla uczniów, którzy doświadczyli trudnych i traumatycznych wydarzeń.

DOSTROJENIE EMOCJONALNE DO STANU EMOCJONALNEGO UCZNIA


  • Empatia i dostrojenie emocjonalne – znajomość siebie przekłada się na bardziej empatyczne podejście do ucznia. Przez dostrojenie się do jego przeżyć możesz nawiązać z nim pozytywną relację.
  • Sygnały niewerbalne – kiedy widzisz, że uczeń jest w stanie pobudzenia, mów do niego spokojnym, zdecydowanym głosem. Używaj prostych zdań, powtórz je, jeśli potrzeba. Użyj mimiki i gestów, które mówią: "Jestem po Twojej stronie".
  • Zasada 4:1, a dla dzieci po traumie 10:1!!! – stosunek pozytywnych interakcji do negatywnych używanych przez nauczyciela. Pozytywnymi interakcjami mogą być: przyjazna rozmowa, pozytywna personalna uwaga, wspólna zabawa, uśmiech, konstruktywna informacja zwrotna itp.

NA PIERWSZYM PLANIE – RELACJA


  • Pomóż dzieciom stać się bardziej świadomymi swoich emocji i radzić sobie z nimi szczególnie w sytuacjach trudnych wychowawczo. Wykorzystaj te momenty do nawiązania relacji, nazwij z dzieckiem jego stan wewnętrzny, nie narzucając jednak swojej interpretacji. Opowiedz wraz z dzieckiem historię wydarzenia, w którym pojawiło się niepożądane zachowanie. Znajdźcie wspólnie rozwiązanie.
  • "Time in" vs "Time out" – nie wykluczaj za niepożądane zachowanie – rozmawiaj, szukaj wsparcia dla siebie i dziecka, jeśli to konieczne.
  • Stosuj pozytywne personalne komunikaty : „Wierzę w Ciebie” zamiast „To proste, zobacz tylko”.

KLASA I SZKOŁA JAKO BEZPIECZNE MIEJSCE DLA WSZYSTKICH UCZNIÓW


  • Stwórz przewidywalne środowisko klasowe z jasnymi zasadami co do zachowań uczniów i planu dnia.
  • Jeśli to możliwe stwórzcie w szkole przyjazne sensorycznie miejsce dla uczniów, którzy doświadczają przytłaczających emocji.
  • Buduj sieć wsparcia dla ucznia, dowiedz się więcej o nim, jego środowisku społecznym i o bliskich osobach, które mogą być dla niego wsparciem.
  • Zadbaj o podstawowe poczucie bezpieczeństwa uczniów – każdemu z dzieci dawaj sygnał, że jesteś dla niego, opiekujesz się nim i w razie zagrożenia będzie mogło zwrócić się do Ciebie o pomoc. Stawiaj jasne zasady pracy w klasie i współpracy między uczniami [Cozolino, L. (2014). Attachment-Based Teaching: Creating a Tribal Classroom (The Norton Series on the Social Neuroscience of Education) (p. 4). W. W. Norton & Company. Kindle Edition].
  • Wprowadź atmosferę wzajemnego wsparcia i szacunku.
  • Pokaż swoją pasję, nie bój się pokazywać wrażliwości, zarażaj pozytywnymi emocjami.
  • Wspieraj różnorodność, kreuj jedność – akceptacja indywidualności każdego z uczniów może stać się siłą całej klasy. Staraj się dopasować techniki nauczania do różnych uczniów – pozwól wybierać im sposób, w jaki chcą się uczyć.
  • Promuj pracę uczniów w małych grupach.
  • Angażuj klasę w energetyzujące ćwiczenia fizyczne, elementy relaksacji i głębokiego oddechu.
  • Posiłkuj się muzyką i poczuciem humoru w klasie. Śmiech to joga dla umysłu!
  • Doceń rolę nauki przez zabawę.

NAUCZYCIEL WRAŻLIWY NA TRAUMĘ PAMIĘTA:


  • Dążenie do poczucia bezpieczeństwa ma dla dziecka wyższy priorytet niż uczenie się. To instynktowne.
  • Pod trudnym zachowaniem dziecka leżą zawsze emocje, przeszłe doświadczenia, styl przywiązania i niezaspokojone potrzeby.
  • Możesz być ważną figurą przywiązaniową i ostoją bezpieczeństwa dla swojego podopiecznego.
  • Możesz być wsparciem w regulacji poziomu stresu u dziecka, tworząc bezpieczny kontekst, używając spokojnego głosu, gestów i komunikatów.
  • Bądź świadomy swoich emocji, modeluj nazywanie i wyrażanie emocji w Jakość Twojej relacji z uczniem może mieć wpływ na jego naukę.
  • Pozytywna relacja z dzieckiem może mu pomóc w zmniejszeniu negatywnych skutków traumy i mało bezpiecznego przywiązania, a tym samym dać motywację do nauki.

Projekt "Zdrowa Wielkopolska 2019-2021" współfinansowany jest przez:
Clients Logo